Een documentlezer is een apparaat dat een elektronisch bestand of drukwerk omzet in een vorm die geschikt is voor gebruik door mensen met een visuele handicap. De output kan de vorm hebben van verrijkte video, spraak of braille.
Sommige documentlezers werken als zoom viewers; ze laten tekens op een computerscherm groter lijken. Deze apparaten zijn geschikt voor mensen met een zekere visuele handicap (zoals maculadegeneratie), maar niet met een volledig verlies van het gezichtsvermogen. Voor mensen die geen volledig gezichtsvermogen hebben, zijn er documentlezers die elektronische bestanden, zoals webpagina's, kunnen transcriberen, waarbij de output in spraak of braille wordt weergegeven. Andere apparaten zijn ontworpen om drukwerk om te zetten in spraak of braille.
Een documentlezer voor drukwerk bestaat uit een scanner, een programma voor optische tekenherkenning (OCR), en een spraaksynthesizer of brailleleesregel. Wanneer drukwerk wordt gescand, zet het OCR-programma de tekst om in een ASCII-bestand (platte digitale tekst). Een spraaksynthesizer zet de ASCII om in hoorbare woorden en zinnen. Een brailleleesregel produceert verhoogde punten op een oppervlak, zodat de gebruiker het document kan lezen alsof het een boek- of tijdschriftpagina in braille is. De brailleversie kan zowel door doven als blinden worden gebruikt.
Computerprogramma's voor het weergeven van tekst en grafische documenten in specifieke formaten, zoals Adobe's Portable Document Format ( PDF ), worden soms documentlezers genoemd.